Banaslys í Stokkhólmi

Vinkona mín í Stokkhólmi sendir mér stundum fréttir af því sem gerist þar í borg. Nýlega sendi hún mér þessa frétt af slysi í Stokkhólmi. Síðar sama dag birtist fréttaskýring um sama slys. Í slysinu lést hjólreiðamaður þegar steypubíll beygði til hægri á gatnamótum og ók á hann.

Það eru nokkur atriði þarna sem mér finnst þess virði að skoða hér.

1. Slysið.

Svona slys eru sennilega algengustu banaslysin á hjólreiðamönnum í flestum löndum. Svo kallaður "hægri krókur" á gatnamótum (right hook) þegar bíll tekur hægri beygju inn í hjólreiðamann, sem er til hægri við bílinn. Oftast eru það langir bílar, vörubílar og strætóar, sem valda banaslysunum. Bílstjórarnir sjá ekki allt svæðið á bakvið sig í baksýnispeglinum, hjólreiðamaðurinn getur verið í blinda blettinum.

Lausnin er fólgin í því að hjólreiðamaðurinn taki sér ríkjandi stöðu á akrein í röðinni með bílunum. Þá gerast ekki svona slys.

Hjólreiðamenn eiga ekki að taka framúr eða troðast fram í bílaröð til hægri við röðina! Það á að taka framúr vinstra megin eins og aðrir stjórnendur ökutækja eiga að gera.

Því miður hefur víða um lönd verið búin til hjólreiðamannvirki sem setja hjólreiðamenn einmitt í þá stöðu sem er hættulegust, til hægri við umferð sem getur beygt til hægri. Það er misráðin greiði við hjólreiðamenn og til umhugsunar fyrir þá sem hanna þessi mannvirki. Reynt hefur verið að ráða bót á þessu með því að setja fremri stöðvunarlínu fyrir hjólreiðamenn, fyrir framan stöðvunarlínu fyrir bíla, svo kallaðan "hjólakassa". Það hjálpar að vísu ekki þegar umferðin er á ferð, þá geta svona slys samt gerst. Einnig er stundum bönnuð hægri beygja en bílstjórar fara ekki alltaf eftir því.

Nú er óljóst um aðstæður þarna í Stokkhólmi á horni Ringgatan og Götgatan á Södermalm eyju. Eins er óvíst hvernig slysið bar að. Því get ég ekki fjallað um þetta slys í sjálfu sér. En þá kem ég að öðru atriði.

2. Lélegur fréttaflutningur af slysum.

 Margir hafa tekið eftir því hjá íslenskum fjölmiðlum að fréttaflutningur af slysum er í skötulíki. Oft er sagt frá þeim strax, þegar ekkert er vitað um orsakir. Seinna, þegar orsakir hafa skýrst og draga má lærdóm af slysinu er áhugi fjölmiðla ekki lengur til staðar og engar fréttir fluttar. Fréttir af slysum þar sem hjólreiðamenn koma við sögu í árekstrum við bíla eru því alltaf eins:

Hjólreiðamaður oft barn fór í veg fyrir bíl. Var hjólreiðamaðurinn með hjálm? Ef hjálmurinn brotnaði bjargaði hann lífi viðkomandi. Búið. 

 Mjög sjaldan er spurt um hvað orsakaði slysið og hvað hefði getað komið í veg fyrir það.

Af umfjöllun Dagens Nyheter má nú samt sjá að íslenskir fjölmiðlar eru ekkert eyland. Umfjöllun DN er jafn léleg. Til að  kóróna þetta tekur DN viðtal við konu í fréttaskýringu, sem hefur ekki hundsvit á hjólreiðum eða hvað veldur slysum á hjólreiðamönnum. Hún hefur hinsvegar einlægan áhuga á að reka áróður fyrir hjálmanotkun og gerir það skammlaust með því að lítilsvirða líf mannsins, sem hún segir sjálf að hjálmur hefði ekki getað bjargað.

Á tíu árum á árabilinu 1999-2008 létust 229 í umferðinni á Íslandi.  Tuttugu þeirra voru gangandi vegfarendur sem bílstjórar óku á, 13 voru bifhjólamenn en afgangurinn bílstjórar og farþegar í bíl. Engin hjólreiðamaður lést á þessu tímabili. Hversu margir ökumenn, farþegar og gangandi hefðu bjargast hefðu þeir verið með hjálm? Er kannski ástæða fyrir þá sem vilja lögleiða hjálmanotkun að hvetja aðra vegfarenda hópa til að nota hjálm, fremur en hjólreiðamenn?

Það er athyglisvert að þeir sem vinna að slysavörnum hvetja gangandi til að koma í veg fyrir slysin með því t.d., að nota mannbrodda i hálku og endurskin í myrkri. Gangandi eru ekki hvattir til að vera með hjálm eða bílhelda brynju til að verja sig þegar slys verður. Afhverju beinist áróður slysavarna ekki að því að koma í veg fyrir slys á hjólreiðamönnum, fremur en að því, að hafa búnað til að verjast meiðslum þegar slys verða. Til þess þarf þrennt.

A. Að hafa vit á hjólreiðum og hvað veldur hjólreiðaslysum.
B. Kjark til að miðla flóknari upplýsingum til ólíkra hópa hjólreiðamanna.
C. Kjark til þess að miðla upplýsingum til þeirra sem aka á hjólreiðamenn, bílstjóra.

Ástæðan fyrir því að rekin er áróður fyrir notkun hjálma er sennilega sú að það er einfalt og þægilegt og það nægir að hafa ein skilaboð. Notið hjálm. Áróður fyrir hjálmanotkun kemur sennilega ekki í veg fyrir slys (nema með fækkun hjólreiðamanna) og ólíklegt er að hún minnki meiðsl hjólreiðamanna svo neinu nemi.

3. Öfgakennd og hatursfull umræða

Ef umræðan eftir slysið á vef DN er skoðuð, kemur í ljós að bílstjórar og hjólreiðamenn í Svíaríki talast varla við nema með skætingi og skítkasti. Menn fá útrás fyrir innibyrgða reiði og heitar tilfinningar. Þetta er samt ekki uppbyggileg umræða. Mér finnst við íslendingar í þessu sambandi standa framar Svíum. Kannski er það, að flestir íslenskir hjólreiðamenn eru jafnframt bílstjórar eða að nándin er meiri milli fólks á Íslandi. Þá eru flestir íslenskir bloggarar þátttakendur í blogg samfélaginu undir eigin nafni en fela sig ekki bak við dulnefni. Þetta er samt í mótsögn við þá ímynd sem maður hefur af Svíum.

Athugasemdir

[Morten Lange, 15.7.2009 kl. 23:21]

Flott grein, Árni.  Ég hef bloggað á mjög svipuðum nótum, en þú gerir það betra :-)