Störfin sem íslendingar hafa ekki efni á að vinna

Atvinnurekendur

Í máli atvinnurekanda er oft notaður frasinn "Störfin sem íslendingar nenna ekki að vinna". Með því meina þeir störfin sem erfitt hefur verið að ráða íslendinga í. Með þessarri orðanotkun eru þeir að gefa í skyn að það sé íslenskum almenningi að kenna að ekki fáist íslendingar í þessi störf. Atvinnurekendur vilja ekki sjálfir axla ábyrgðina af því að þeir greiða allt of lág laun.

Lágmarkslaun duga ekki til

Íslenskur almenningur býr við mikla dýrtíð í samanburði við önnur lönd. Fólk þarf talsverðar tekjur til að geta skuldað húsnæðið sem það býr í, keypt í matinn, átt bíl og haft það sem lífsgæðakapphlaupið krefst. Þegar láglaunastörf eru að borga frá u.þ.b. 120.000 kr. á mánuði gefur það augaleið að útilokað er að lifa af þeim tekjum og halda venjulegt heimili. Til að fólk geti unnið slík störf og lifað af þarf einhver að niðurgreiða vinnuafl þess. Oftast er það maki sem hefur hærri tekjur og getur þannig framfleytt fjölskyldunni. Ríkið niðurgreiðir einnig vinnuafl með mikilli tekjutengingu barnabóta og vaxtabóta. Sveitarfélögin koma að þessu með því að útvega félagslegt húsnæði og ýmsan stuðning. Unglingar sem búa á heimili foreldra geta unnið láglaunastörf þvi þeir þurfa ekki að framfleyta sér sjálfir. Sumir eiga skuldlaust húsnæði eða búa í húsnæði sem ættingi á eða þeim er hjálpað meðan þeir eru í námi eða eitthvað slíkt. Eftir stendur að fólk þarf að búa við sérstök skilyrði í samfélaginu til að geta framfleytt sér af launum á bilinu 120-190.000 kr. Auðvitað eru margir í þeirri aðstöðu. Hinir sem ekki eru í þeirri aðstöðu eða hafa orðið fyrir áföllum s.s. skilnaði geta átt erfitt með það. Að bæta við sig vinnu getur verið slæmt sérstaklega fyrir einstæða foreldra og það er ekki æskilegt að börn eigi engan að lungann úr deginum ef foreldri þarf að vinna mikla yfirvinnu.

Íslendingar sækja í betur launuð störf

Íslendingar neyðast því til að yfirgefa ílla launuð störf til að hafa í sig og á. Það er ekki þannig að íslendingar nenni ekki að vinna þessi störf. Flest störf eru ánægjuleg þegar vinnufélagar eru til staðar og móralinn á vinnustaðnum er góður. Þegar fólk í fjárhagskröggum kemur í öngum sínum og leitar eftir fjárhagsaðstoð á félagsmálastofnun sveitarfélags getur "féló" lítið gert fyrir fólk sem er með þessi laun. Féló bendir því á að skipta um vinnu og fara í betur launað starf. Með því að skipta um starf getur fólk hækkað brúttólaun sín um kannski 50-60% á einu bretti án þess að kollvarpa vinnutíma né flytja sig um set. Skyldi þá engan undra að fólk ákveði að skipta um starf og að erfitt sé að ráða fólk í láglaunastörf. Því miður verður þetta fólk af um 55-60% af launabótinni vegna skattastefnu stjórnvalda. Skattarnir og jaðarskattarnir, sem eru vegna tekjutengingar barnabóta og vaxtabóta, hafa þessi áhrif.

Útlendingar koma í staðinn

Útlendingar eru ráðnir í stað íslendinga í störfum þar sem hægt er að komast af án þess að tala íslensku. Við Kárahjúkavirkjun var horfið frá því að borga mönnum almennilega uppbót fyrir að vera fjarri heimili eins og við fyrri virkjanaframkvæmdir. Þess í stað voru borguð lágmarkskjör. Afleiðingin var sú að íslendingar sáu sér engan hag í að ráða sig hjá Impregilo í verkamannastörf fjarri heimilum með öllu því óhagræði sem fylgir fyrir fjölskyldur með tvær fyrirvinnur. Þegar vinnuveitendur og opinber fyrirtæki uppgötva að hægt er með lágum tilkostnaði að kenna útlendingum íslensku munu útlendingar einnig verða fjölmennir í láglaunastörfum þar sem íslenska er talin nauðsynleg.

Hættan á einangrun

Útlendingar á Íslandi eru í litlu frábrugðnir íslendingum, eiga kannski færri bíla en sem komið er en þeir þurfa líka að komast af við íslenskt verðlag. Ef þeir festast í láglaunastörfunum sem við ætlum þeim er hætt við félagslegum skakkaföllum. Líklegt er að þeir setjist fremur að þar sem húsnæði er ódýrast og fái úthlutað félagslegu húsnæði. Þannig verði hlutfall útlendinga hátt í ákveðnum hverfum og í ákveðnum sveitarfélögum. Ekki er ólíklegt að þetta verði í Breiðholti og í úthverfum höfuðborgarsvæðisins, Akranesi, Selfossi og Reykjanesbæ. Þessu getur fylgt félagsleg einangrun og bág félagsleg staða.

Ráðstöfunartekjur sem duga til framfærslu

Til að draga úr þessu tel ég að þjóðin þurfi að ná samfélagssátt um að lyfta lægstu ráðstöfunartekjum fullorðins fólks upp í þau mörk að þau dugi fyrir lágmarksframfærslu. Fara má margar leiðir að því marki. Hækka má ráðstöfunartekjur t.d. með breytingum á skattleysismörkum, minnka tekjutengingar í skattkerfinu, hækka lágmarkslaun, lækka leikskólagjöld, lækka verðlag, byggja ódýrt húsnæði og lækka vexti. Í nágrannalöndum okkar hafa yfirvöld þurt að taka á honum stóra sínum til að bregðast við samþjöppun útlendinga þar. Ég held að við vitum hvað gera skal. Það vantar bara viljann hjá yfirvöldum.

 Grein skrifuð fyrst árið 2007 en ekki birt.